هەندێک یاری هەن کە بۆ دایکان و باوکان ترسناکن، بەڵام بۆ منداڵان پڕن لە وروژاندن و چالاکیی به‌سوود: وەک سەرکەوتن بەسەر ڕووە لێژەکاندا، بازدان لە بەرزاییەوە، یان گەڕان بە گۆشە و کەنارەکانی پارکدا بەبێ چاودێریی ڕاستەوخۆی دایکان و باوکان. هەرچەندە ئەم ساتانە هەندێک جار دەبنە هۆی دڵەڕاوکێی دایکان و باوکان، بەڵام توێژینەوە زانستییەکان دەریانخستووە کە "یارییە مەترسیدارەکان" دەرفەتێکن بۆ منداڵان بۆ سەرکێشی کردن و ڕۆڵێکی گرینگ دەبینن لە گەشەپێدانی تواناکانیان لە ڕووی ناسین، سۆزداری و کۆمەڵایەتییەوە.
"یارییە مەترسیدارەکان" ڕۆڵێکی گرنگ دەبینن لە گەشەپێدانی تواناکانی منداڵاندا
هەندێک یاری هەن کە بۆ دایکان و باوکان ترسناکن، بەڵام بۆ منداڵان پڕن لە وروژاندن و چالاکیی به‌سوود: وەک سەرکەوتن بەسەر ڕووە لێژەکاندا، بازدان لە بەرزاییەوە، یان گەڕان بە گۆشە و کەنارەکانی پارکدا بەبێ چاودێریی ڕاستەوخۆی دایکان و باوکان. هەرچەندە ئەم ساتانە هەندێک جار دەبنە هۆی دڵەڕاوکێی دایکان و باوکان، بەڵام توێژینەوە زانستییەکان دەریانخستووە کە "یارییە مەترسیدارەکان" دەرفەتێکن بۆ منداڵان بۆ سەرکێشی کردن و ڕۆڵێکی گرینگ دەبینن لە گەشەپێدانی تواناکانیان لە ڕووی ناسین، سۆزداری و کۆمەڵایەتییەوە.
"یارییە مەترسیدارەکان" ئاماژەیە بۆ ئەو چالاکییانەی کە پڕن لە وروژاندن و نادڵنیایی و ڕەنگە ببنە هۆی زیانێکی بچووکی جەستەیی یان ونبوون.
توێژینەوەکانی دوو دەیەی ڕابردوو دەریدەخەن کە یارییە مەترسیدارەکان، بەتایبەتی لە ژینگە کراوەکاندا، نەک تەنها دڵەڕاوکێ و سترێسی منداڵان کەمدەکەنەوە، بەڵکوو توانای بەڕێوەبردنی هەستەکانیشیان بەهێز دەکەن. دکتۆر هێلێن داد لە زانکۆی ئێگزیتەری بەریتانیا پێی وایە کە ئەم جۆرە چالاکییانە منداڵان بە کاردانەوە جەستەییەکان وەک دەردانی ئەدرنالین ئاشنا دەکەن و فێریان دەکەن چۆن لەگەڵ هەستەکانیان وەک لێدانی خێرای دڵ و وروژاندنی زۆردا مامەڵە بکەن و کۆنتڕۆڵی بکەن.
مێژووی لێکۆڵینەوە لەسەر یارییە پڕمەترسییەکان دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی ١٩٩٦، کاتێک نەرویج یاسایەکی لەبارەی سەلامەتی یاریگاکانەوە پەسەند کرد. ئەم یاسایە داوای دەکرد کە کەرەستەی وەک دەستگرەکان و ئەو ئامێرانەی کە مەترسیی زیانپێگەیشتن کەمدەکەنەوە، بۆ یاریگاکان زیاد بکرێن. چەند ساڵێک دواتر، ئێلین ساندسێتەر، دەروونناس، جەختی کردووە کە کەرەستەی یاریگاکان لادەبرێن و دەرفەتی یارییە مەترسیدارەکان کەمتر دەبێتەوە. ئەم بابەتە لە ڕوانگەی ئەوەوە جێگەی نیگەرانی بوو، چونکە توێژینەوەکانی دەریانخستبوو کە ئەو منداڵانەی دەرفەتی سەرکێشییان هەیە، لە داهاتوودا کەمتر ڕوو لە هەڵسووکەوتی پڕمەترسی دەکەن.
سوودەکانی یارییە مەترسیدارەکان تەنانەت بۆ ڕێکخراوەکانی سەلامەتیش لەبەرچاو ناگیرێن. پامێلا فۆسلی، سەرۆکی ڕێکخراوێکی خۆپارێزی لە زیان لە کەنەدا، دەربارەی ئەم جۆرە یارییانە دەڵێت: سوودە کۆمەڵایەتی، جەستەیی و دەروونییەکانی ئەم یارییانە ئەوەندە فراوانن کە ناتوانرێت پشتگوێ بخرێن. بەڵام، هەڵوێستەکان بەرامبەر بە مەترسی لە وڵاتە جیاوازەکاندا جیاوازن. لە سکاندیناڤیا، کولتووری گشتی و سیستەمی تەندروستی گشتی، ڕێگە بە دایک و باوکان دەدات دەرفەتی ئەزموونی زیاتر بە منداڵان بدەن. بەڵام لە وڵاتانی وەک ئینگلتەرا یان کەنەدا، نیگەرانییە یاسایی و بیمەییەکان ڕێگرێکی جدیین بۆ ئەم بابەتە.
لە کاتێکدا زۆرێک لە پسپۆڕان جەخت لەسەر گرنگیی یارییە مەترسیدارەکان دەکەنەوە، جیهانی مۆدێرن زۆرجار سەلامەتی بەرز دەنرخێنێت و دەرفەتەکانی مەترسیکردن لە منداڵان دەسێنێتەوە. یاسا توندەکان، دیزاینی زۆر سەلامەت لە یاریگاکاندا و نیگەرانییەکانی دایک و باوکان، دەرفەتی سەرکێشییە سروشتییەکانی سنووردار کردووە. توێژەران، لەوانەش ماریانا بروسۆنی لە زانکۆی بریتش کۆڵۆمبیا، پێیان وایە کە گۆڕانکارییە شارستانییەکان، دیزاینی یاریگاکان و پەروەردەکردنی دایکان و باوکان دەتوانن ڕۆڵێکی سەرەکی لە گەڕانەوە بۆ یارییە ئازاد و سەرکێشییەکاندا بگێڕن.
لایەنگرانی سەرکێشی و یارییە مەترسیدارەکان دروشمیان ئەوەیە: "منداڵان دەبێت بە ئەندازەی پێویست سەلامەت بن، نەک بە ئەندازەی گونجاو". ئەمە بە واتای دابینکردنی ژینگەیەکە کە منداڵان بتوانن سنوورەکانی تواناکانی خۆیان بدۆزنەوە. دکتۆر ساندسێتەر، کە منداڵەکەی دوای سێ ساڵ ڕاهێنان، لە کۆتاییدا گەیشتە سەر دارێکی بەرز، دەڵێت: ئەم هەستە خۆش و بوێرانەیە، نەک تەنها بۆ منداڵان بەڵکوو بۆ گەورەکانیش پێویستە.
وەرگیراوە لە وتاری "Why kids need to take more risks: science reveals the benefits of wild, free play" کە لە ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٥ لە ماڵپەڕی Nature بڵاوکراوەتەوە.
