لە درگانەی بەڕێوەچوونی یەکەمین خولی خەڵاتی قەڵەمی هەژار، ڕۆژی یەکشەممە، ٤ی جۆزەردانی ١٤٠٤، کۆبوونەوەی ڕۆژنامەوانیی ئەم ڕێوڕەسمە، لە هۆڵی فیردەوسیی زانکۆی کوردستاندا بەڕێوەچوو. لەم کۆبوونەوەیەدا، ئەندامانی نووسینگەی خەڵاتی قەڵەمی هەژار وەڵامی پرسیاری هەواڵنێرانی پارێزگایان دایەوە و لایەنەکانی ئەم خەڵاتەیان هێنایە بەرباس کە بڕیارە ڕۆژانی ٧ و ٨ی جۆزەردان بە میوانداریی توێژینگەی کوردستان‌ناسی بەڕێوە بچێت.
زەقکردنەوەی پرسی لاو و ئەدەبی منداڵ لە خەڵاتی قەڵەمی هەژار
وەڵامەکانی نووسینگەی خەڵاتی قەڵەمی هەژار لە کۆبوونەوەی ڕۆژنامەوانیی زانکۆی کوردستان
لە درگانەی بەڕێوەچوونی یەکەمین خولی خەڵاتی قەڵەمی هەژار، ڕۆژی یەکشەممە، ٤ی جۆزەردانی ١٤٠٤، کۆبوونەوەی ڕۆژنامەوانیی ئەم ڕێوڕەسمە، لە هۆڵی فیردەوسیی زانکۆی کوردستاندا بەڕێوەچوو. لەم کۆبوونەوەیەدا، ئەندامانی نووسینگەی خەڵاتی قەڵەمی هەژار وەڵامی پرسیاری هەواڵنێرانی پارێزگایان دایەوە و لایەنەکانی ئەم خەڵاتەیان هێنایە بەرباس کە بڕیارە ڕۆژانی ٧ و ٨ی جۆزەردان بە میوانداریی توێژینگەی کوردستان‌ناسی بەڕێوە بچێت.
زەقکردنەوەی پرسی لاو لە خەڵاتی قەڵەمی هەژار
هەواڵنێری ماڵپەڕی چراوۆک بە ئاماژەی بە وتەکانی پێشووی نووسینگەی خەڵاتی هەژار تایبەت بە چینی لاو پرسی: بەهۆی ئەوەی کە لە ڕێوڕەسمی پەردەلادان لە خەڵاتی قەڵەمی هەژار، یەکێک لە ئامانجەکانی ئەم خەڵاتەیان زەقکردنەوەی پرسی لاو و پاڵپشتی لە قەڵەمە نوێیەکان باس کرد، تا چەندە ئەم ڕوانگەیە لەنێوان بەرهەمە هەڵبژێردراوەکاندا لەبەرچاو گیراوە و ئایا بەرهەمێک لە نووسەران یان توێژەرانی لاویان هەڵبژێردراوە یان نا؟
بەرپرسی زانستیی خەڵاتی قەڵەمی هەژار وێڕای جەختکردنەوەی دووبارەی لەسەر بەشداریی چینی لاو لەم خەڵاتەدا، وتی: هاندان و هەڵنانی توێژەرانی لاو، یەکێکە لە بنەما گرینگەکانی شۆرای پلاندانانی ئەم خەڵاتە و ئەم بابەتەش لە ڕەوتی هەڵسەنگاندنی بەرهەمەکاندا لەبەرچاو گیراوە. ئەو هەروەها زیادی کرد: لە پلانە سەرەتاییەکانماندا، بڕیاربوو خەڵاتێکی تایبەت بە قەڵەمی لاو لەبەرچاو بگیردرێت، بەڵام لەبەر نەبوونی کات و درێژبوونەوەی ڕەوتی هەڵسەنگاندنی بەرهەمەکان، ئەم بەشە لە خولی یەکەمی ئەم خەڵاتەدا وەلانرا. بەم پێیە، هیوادارین بتوانین لە خولەکانی داهاتوودا، ئەم بەشە بە شێوازێکی سەربەخۆ و چالاک، لە چوارچێوەی ئەم خەڵاتەدا بگونجێنین.
پێگەی ئەدەبی منداڵ لە خەڵاتی قەڵەمی هەژار
پرسیاری دووەمی هەواڵنێری چراوۆک تایبەت بە ئەدەبی منداڵ و ڕۆڵی لە پەروەردە و ڕاهێنانی چینی نوێی کۆمەڵگە بوو کە ئایا لە ڕەوتی هەڵسەنگاندنی ئەمساڵدا، بەرهەمێک بە ڕوانگەیەکی منداڵتەوەرانە یان ناوەڕۆکی تایبەت بە منداڵ و پەروەردە بوونی هەبوو کە سەرنجی لێژنەی زانستی و هەڵسەنگاندنی ئەم خەڵاتە بۆ خۆی ڕابکێشێت؟ پێوەرەکانی هەڵسەنگاندنی ئەم جۆرە بەرهەمانە چ شتێکگەلێک بووە؟
لە وەڵامی ئەم پرسیارەدا، دکتۆر نەجمەدین جەباری، بەرپرسی لێژنەی زانستیی خەڵاتی قەڵەمی هەژار بە ئاماژەی بە هەستاری و گرینگیی ئەدەبی منداڵ لە بەستێنی لێکۆڵینەوەی کوردیدا وتی: ئەدەبی منداڵ یەکێکە لە تەوەرە سەرەکییەکانی ئەم خولەی خەڵات. هەر بەرهەمێک کە لە ڕووی زانستی، زمانی و ناوەڕۆکەوە توانیبێتی خاڵی پێویست بەدەست بێنێت، هەڵبژێردراوە.
خەڵاتی قەڵەمی هەژار، بەپێچەوانەی زۆرێک لە خەڵاتە هاوشێوەکانی، تەنیا تایبەت بە ئەدەبیات نییە و ڕوانگەیەکی نێوان‌بەشیی هەیە. ئەم خەڵاتە بە ئامانجی پاڵپشتی لە بەرهەمی زانستی و توێژینەوەیی لە بەستێنی لێکۆڵینەوەی کوردیدا، وەکوو بەشەکانی زمان و وێژەی کوردی، مێژوو، مرۆڤناسی، کۆمەڵناسی، فێرکاریی زمانی کوردی، فەلسەفە، توێژینەوەی ئایین و بەستێنگەلی پەیوەندیدار بە فەرهەنگ و شوناسی کوردەوە دامەزراوە.
ئەم ڕوانگەیە، هەوڵێکی نوێیە بۆ سەقامگیرکردنی ڕەخنەی زانستی، زەقکردنەوەی توانستە توێژینەوەییەکان و بایەخدان بە زانایان و توێژەرانی لاوی کورد. چینێک کە بەجەخت لەسەر بابەتگەلێک وەکوو منداڵی، پەروەردە و داهاتووی فەرهەنگیی ناوچە، ڕوانگەیەکی نوێی بۆ لێکۆڵینەوەی کوردیی بەدی هێناوە.
