پەروەردە، نەک پاداشت، بەڵکوو یەکێک لە مافە بنەڕەتییەکانی هەموو منداڵێکە؛ مافێک کە بەبێ ئەو، گەیشتن بە زۆرێک لە مافەکانی تری مرۆڤ بە ڕاستی ئەستەم دەبێت. ڕێکخراوەی نەتەوە یەکگرتووەکان لە یاسای ٢٨ی (ڕێککەوتننامەی مافی منداڵ) (١٩٨٩) بە ڕوونی ڕایدەگەیەنێت کە "منداڵ مافی خوێندنی سەرەتایی بەخۆڕایی هەیە"، هەروەها بە ئەرکی دەسەڵاتدارانی دەزانێت کە بەربەستە ئابووری و جوگرافی و فەرهەنگییەکان لەڕێی منداڵاندا لاببەن.
مافەکانی منداڵ
مافی پەرەوەردە
یەکێک لە مافەکانی منداڵ بریتییە لە مافی پەرەوەردە؛ بەردی بناغەی گەشە و دادپەروەری.
پەروەردە، نەک پاداشت، بەڵکوو یەکێک لە مافە بنەڕەتییەکانی هەموو منداڵێکە؛ مافێک کە بەبێ ئەو، گەیشتن بە زۆرێک لە مافەکانی تری مرۆڤ بە ڕاستی ئەستەم دەبێت. ڕێکخراوەی نەتەوە یەکگرتووەکان لە یاسای ٢٨ی (ڕێککەوتننامەی مافی منداڵ) (١٩٨٩) بە ڕوونی ڕایدەگەیەنێت کە "منداڵ مافی خوێندنی سەرەتایی بەخۆڕایی هەیە"، هەروەها بە ئەرکی دەسەڵاتدارانی دەزانێت کە بەربەستە ئابووری و جوگرافی و فەرهەنگییەکان لەڕێی منداڵاندا لاببەن.
پەروەردە تەنیا ئامرازێک نییە بۆ گواستنەوەی زانیاری، بەڵکوو لە یاسای ٢٩ی هەمان ڕێککەوتننامەدا، ئامانجی پەروەردە "گەشەکردنی تەواوی کەسایەتییە وەک: بەهرە و توانا دەروونی و جەستەییەکانی منداڵ" پەرەپێدانی ڕێزگرتن لە مافەکانی مرۆڤ" و "ئامادەکردنی منداڵ بۆ ژیان لە کۆمەڵگەیەکی بەرپرس و ئاشتیخواز" ڕاگەیەندراوە. ئەم ڕێبازە، پەروەردە لە دامەزراوەیەکی فەرمی بەرزتر بۆ پرۆسەیەکی مرۆیی و ئەخلاقی ئەگۆڕێت.
لە یاسای بنچینەیی ئێرانیشدا، یاسای ٣٠دا، حکوومەت بەرپرسە لە دابینکردنی پەروەردە و فێرکاری بێ‌بەرانبەر بۆ هەموو منداڵان تا کۆتایی قۆناغی ناوەڕاست. هاوکات ڕاستیی کۆمەڵگا ئەوە دەردەخات کە هێشتا بەربەست گەلێک وەک هەژاری، هاوسەرگیریی پێشوەختە، کۆچکردن، نەبوونی ژێرخانی پەروەردەیی لە ناوچە دوورەکان و جیاکاریی ڕەگەزی، زۆرێک لە منداڵان ڕێگری دەکرێن کە چێژ لەم مافە وەربگرن. بەگوێرەی ئامارێکی وەزارەتی پەروەردە، لە ماوەی چەند ساڵی ڕابردوودا هەزاران منداڵ لە خوێندن جێماون، کە زۆربەیان لە ناوچە دوورەدەست و سنوورییەکاندا دەژین.
لەم دۆخەدا، ئەرکی دایک و باوک و مامۆستا و ڕاهێنەران زیاتر بەرچاو دەکەوێت. دایک و باوک دەبێت نەتەنیا چاودێری ئامادەبوونی منداڵەکانیان بن لە قوتابخانە، بەڵکوو دۆخی ماڵەوەش بە ژینگەیەک بۆ پاڵپشتی لە فێربوون، بگۆڕن. مامۆستایان، جگە لە فێرکردنی وانە، لە دابینکردنی ژینگەیەکی ئارام و هاوبەش و داهێنەرانە بۆ ئاسانکاری گەشەکردنی هەموو لایەنەکانی منداڵدا بەرپرسن. هەروەها پەروەردەکاران و داڕێژەرانی سیاسەتی پەروەردەیی دەبێت تەنیا لە ڕوانگەی چەندایەتی بۆ پەروەردەوە تێپەڕن و دادپەروەریی پەروەردەیی وەک بەهایەکی سەرەکی لەبەرچاو بگرن.
پەروەردە، سەرەتایە بۆ کەمکردنەوەی نابەرانبەری، زۆربوونی خۆڕاگری کۆمەڵایەتی، و بنیاتنانی کۆمەڵگایەکی مرۆڤانەتر. بەدیهێنانی مافی پەرەوەردە، تەنیا بەرپرسیارێتی دامەزراوە فەرمییەکان نییە؛ بەڵکوو ئەرکێکی هاوبەشە کە پێویستی بە بەشداری بنەماڵە، قوتابخانە، حکوومەت و کۆمەڵگەی مەدەنی هەیە.
وەرگێڕ: کیمیا بایزیدی
هەڵەگر: دڵگیر زوبێر
