مۆسیقای منداڵ لە زۆربەی فەرهەنگەکاندا وەکوو ئامرازێک بۆ فێرکاری، پەروەراندنی تواناییەکان و پتەوکردنی ناسنامەی فەرهەنگی کەڵکی لێ وەردەگیررێت. لەو کۆمەڵگایانەی کە مۆسیقای خۆماڵی خاوەن ڕیشە و بنچینەیەکی بەهێزە، مۆسیقای منداڵیش دەتوانێت وەکوو پردێک لەنێوان نەریت و مودێڕنیتەدا ڕۆڵ بگێڕێت. لەناو گەلانی زاگرۆسیدا، مۆسیقا هەمووکاتێک ڕۆڵێکی گرینگی لە ژیانی خەڵکیدا گێڕاوە، بەڵام، مۆسیقای تایبەت بە منداڵان، بەو شێوەیەی کە پێویستە، لەم ناوچەیەدا، ئاوڕێکی ئەوتۆی لێ نەدراوەتەوە. لەم سۆنگەیەوە، بە مەبەستی پڕکردنەوەی ئەم کێماسییە، گرووپی "سمۆرەکانی زاگرۆس" وەک یەکەمین گرووپی تایبەت بە مۆسیقای منداڵ لەم دەڤەرەدا، لەلایەن کۆمەڵێک کەسی پسپۆڕ و لێزانەوە چەند ساڵ پێش هاتە دامەزراندن. ئەم گرووپە کە لەڕووی خۆشەویستی و پەرۆشی بەرانبەر بە منداڵانی زاگرۆس دامەزراوە، هەوڵ دەدات لە مۆسیقای منداڵان لەپاڵ ڕەهەندە خۆخڵاواندنەکەیەوە، وەکوو ئامرازێکی فێرکاری و پەروەردەیش کەڵک وەربگرێت. ماڵپەڕی چراوۆک لەگەڵ فەرید عەباسی، دامەزرێنەر و بەڕێوبەری ئەم گرووپە، سەبارەت بە ناسنامە، ئامانجەکان، ئالنگارییەکان و دوورنوێنەکانی ئەم گرووپە وتووێژێکی تایبەتی ئەنجام داوە.
سەمفۆنی سمۆرەکانی زاگرۆس: دەنگی منداڵان لە کوێستاندا
وتووێژی ماڵپەڕی چراوۆک لەگەڵ فەرید عەباسی، دامەزرێنەر و بەرپرسی گرووپی مۆسیقای منداڵی " سمۆرەکانی زاگرۆس"
مۆسیقای منداڵ لە زۆربەی فەرهەنگەکاندا وەکوو ئامرازێک بۆ فێرکاری، پەروەراندنی تواناییەکان و پتەوکردنی ناسنامەی فەرهەنگی کەڵکی لێ وەردەگیررێت. لەو کۆمەڵگایانەی کە مۆسیقای خۆماڵی خاوەن ڕیشە و بنچینەیەکی بەهێزە، مۆسیقای منداڵیش دەتوانێت وەکوو پردێک لەنێوان نەریت و مودێڕنیتەدا ڕۆڵ بگێڕێت. لەناو گەلانی زاگرۆسیدا، مۆسیقا هەمووکاتێک ڕۆڵێکی گرینگی لە ژیانی خەڵکیدا گێڕاوە، بەڵام، مۆسیقای تایبەت بە منداڵان، بەو شێوەیەی کە پێویستە، لەم ناوچەیەدا، ئاوڕێکی ئەوتۆی لێ نەدراوەتەوە. لەم سۆنگەیەوە، بە مەبەستی پڕکردنەوەی ئەم کێماسییە، گرووپی "سمۆرەکانی زاگرۆس" وەک یەکەمین گرووپی تایبەت بە مۆسیقای منداڵ لەم دەڤەرەدا، لەلایەن کۆمەڵێک کەسی پسپۆڕ و لێزانەوە چەند ساڵ پێش هاتە دامەزراندن. ئەم گرووپە کە لەڕووی خۆشەویستی و پەرۆشی بەرانبەر بە منداڵانی زاگرۆس دامەزراوە، هەوڵ دەدات لە مۆسیقای منداڵان لەپاڵ ڕەهەندە خۆخڵاواندنەکەیەوە، وەکوو ئامرازێکی فێرکاری و پەروەردەیش کەڵک وەربگرێت. ماڵپەڕی چراوۆک لەگەڵ فەرید عەباسی، دامەزرێنەر و بەڕێوبەری ئەم گرووپە، سەبارەت بە ناسنامە، ئامانجەکان، ئالنگارییەکان و دوورنوێنەکانی ئەم گرووپە وتووێژێکی تایبەتی ئەنجام داوە.
ناسنامە و ئامانجەکانی گرووپ
١- تکایە سەبارەت بە ڕەوتی دروستبوونی گرووپی "سمۆرەکانی زاگرۆس" بۆمان بدوێن. چ شتێک بووە هۆی کەڵکەڵەبوونی دامەزراندنی ئەم گرووپە لە مێشکتاندا؟
لە ساڵی ١٣٩٦دا، بۆ یەکەمجار، دروستکردنی گرووپی مۆسیقای " سمۆرەکانی زاگرۆس" لەلام گەڵاڵە بوو. بەندە ساڵانێکی دوورودرێژ مامۆستا و ڕاهێنەری مۆسیقای منداڵان بووم و، دوای خانەنشین‌بوونم بە پشتبەستن بەو پاشخان و ئەزموونە دوورودرێژە، هەستم بەو ڕاستییە کرد کە هێشتا لە بواری مۆسیقای منداڵدا، بەشێوەیەکی گشتی لە کوردستاندا و بەتایبەتی لەنێو خەڵکانی دانیشتووی زاگرۆسدا، کارێکی ئەوتۆ نەکراوە. هەربۆیە بڕیارم دا گرووپێک بە مەبەستی سازکردنی بەرهەمگەلێک بە ناوەڕۆکێکی مۆسیقاییەوە، بە سەرجەم زمان و زاراوە زاگرۆسییەکان، دروست بکەم. لەپاش سێ مانگ گەڕان و بیرکردنەوە بە مەبەستی هەڵبژاردنی ناوێکی لەبار، لەسەر ناوی "سمۆرەکانی زاگرۆس" کۆدەنگییەکمان لەلا دروست بوو. پاشان لەگەڵ خاتوو نەرگسی قادری و، دۆستانێکی دیکەی وەک کاوان محەمەدی کە لە تۆمارکردن و ڕێکخستنی مۆسیقاییدا یارمەتی دەداین، کاروچالاکییەکانمان دەست پێ کرد.
٢- هەڵبژاردنی ناوی "سمۆرەکانی زاگرۆس" چ مانایەکی هەیە؟ کارەکتەری سمۆرە لەم پڕۆژەیەدا چ ڕۆڵێک دەگێڕێت و چ پەیوەندییەکی دەگەڵ فەرهەنگی کوردی و مۆسیقای منداڵدا هەیە؟
لەو ڕوویەوە کە کارەکەی ئێمە بۆ سەرجەم ناوچەکانی زاگرۆسە، پەیجۆری ناوێک بووین کە نوێنەرایەتی تەواوی دەڤەرەکە بکات. لەپاش سێ مانگ گەڕان و پشکنین، سمۆرەی زاگرۆسمان وەک هێما و ناوی گرووپەکە هەڵبژارد. سمۆرە هەم کارەکتەرێکی منداڵانەی هەیە و هەمیش ئاژەڵێکی بناڤودەنگ و لەبەردڵانی دارەستانەکانی زاگرۆسە، ئاژەڵێک کە لە فەرهەنگ، گێڕانەوە خۆجێیەکان، مێژوو و سروشتی ئەم ناوچەیەدا خودان جێگەوپێگەیەکی تایبەتە. هەر بەم هۆیەوە، سمۆرەی زاگرۆس وەک هێما و ناوی گرووپکە پەسەند و هەڵبژێررا.
٣- لە فەرهەنگی کوردیدا مۆسیقای منداڵ چ جێگەوپێگەیەکی بووە و هەیە؟ گەلۆ ژێدەر و ڕیشەگەلێک لە مۆسیقای فۆلکلۆری کوردیدا هەیە کە بتوانین لە بەرهەمهێنانی مۆسیقای منداڵدا کەڵکی لێ وەربگرین؟
هەتا چەند دەیەی پێش، مۆسیقای منداڵ لە فەرهەنگی کوردیدا بە شێوەیەکی تایبەتی بوونی نەبوو، ئەمەش لەوەوە سەری گرتووە کە جڤاکە جیاجیاکانی زاگرۆس تێکڕا بە چاوی چینێکی تایبەت و خودان پێگەوە سەیری منداڵیان نەکردووە. هەڵبەت لایلایە و هەندێ هەڵبەستی زارەکی لە ناوچە جیاجیاکاندا هەبووە، بەڵام، مۆسیقایەکی تایبەت بە منداڵان، بەو مانایەی لەم سەردەمەدا باوە، نەبووە. خۆشبەختانە لە دەیەی حەفتا بەملاوە، لەژێر کارتێگەریی مۆسیقای منداڵی فەرهەنگەکانی دیکەی وەک فارس و تورکدا، ئەم بابەتە لەنێو ئێمەشدا سەری هەڵدا. لە ئیستەدا، لە کوردستاندا، مۆسیقای منداڵ ئاوڕی جیددی لێ دەدرێتەوە، لێ، مخابن، هێشتا لە هەندێ زاراوەی کوردیدا، بەتایبەتی لەنێو لوڕەکاندا، بەرهەمێکی کەم لەم بوارەدا خولقێنراوە.
بنەما هونەری و زانستییەکان لە بەرهەمهێنانی مۆسیقای منداڵدا
٤- لە بەرهەمهێنانی مۆسیقای منداڵاندا، چ بنەماگەلێکی دەروونناسانە و پەروەردەیی ڕەچاو دەکەن؟
یەکێک لە بنەما سەرەکییەکانی ئەم گرووپەی ئێمە ئاوڕدانەوە لە لایەنی دەروونناسانەی بەرهەمەکانە. بەندە جگە لە ئاهەنگسازی، هەڵبەستی زۆربەی گۆرانییەکانیش دەنووسم. هەروەها لە خولقاندنی ئەم بەرهەمانەدا، تەمەنی بەردەنگەکەش لەبەر چاو دەگرین، بە تەعبیرێکی تر، ناوەڕۆکی بەرهەمەکان هاوتەریب لەگەڵ گرووپە تەمەنییە جیاجیاکاندا دادەڕێژین. گۆرانییەکانی ئێمە سەرەڕای لایەنی خۆخڵاواندنیان، چەمکە فێرکارییەکان، تەندروستییەکان، ژینگەدۆستییەکان و شارەزاییە چڤاکییەکانیش لەخۆ دەگرن.
٥- لە بەرهەمەکانتاندا لە چ شێوازگەلێکی مۆسیقایی کەڵک وەردەگرن؟ چۆنچۆنی لەنێوان مۆسیقای ڕەسەنی کوردی و هێمانە مۆدێڕنەکاندا هاوسەنگی ساز دەکەن؟
بەرهەمەکانی ئێمە بەزۆری بەپێی پێوەرە جیهانییەکانی مۆسیقای منداڵ بەرهەم دەهێنرێن، هەڵبەت هەندێجار لە شێوازەکانی کلاسیک و پاپیش نزیک دەبینەوە. ئێمە هەوڵ دەدەین بەلەونێک بەرهەمەکانمان بخولقێنین کە منداڵی فەرهەنگەکانی دیکەیش لێی تێبگەن. سەرەڕای ئەم چوارچێوەیە، لە هەندێ لە بەرهەمەکانماندا، هێمانگەلێک لە مۆسیقای ڕەسەن و نەریتیی کوردیشمان بە مەبەستی دڵڕفێنی و بالکێشی زیاتری بەرهەمەکان گونجاندووە.
٦- دەقی گۆرانییەکانتان چ تایبەتمەندیگەلێک لەخۆ دەگرن؟ ئایا لە هەڵبژاردنی وشە و مانادا، بنەمایەکی تایبەت ڕەچاو دەکەن؟
دەقی زۆربەی گۆرانییەکان، بەندە بۆ خۆم دەینووسم و ئامانجی سەرەکیشمان گەیاندنی پەیامی منداڵانی کوردە بە منداڵانی فەرهەنگ و جڤاکە جیاجیاکانی جیهان. ئێمە لە هەڵبەستەکانماندا، چەمک‌گەلێک وەک ئاشتی، ژینگەدۆستی و لێک‌نزیکبوونەوەی جیهانیمان گونجاندووە و، هەرتم لە هەوڵی ئەوەداین لە زمانێکی سادە و منداڵانە کەڵک وەربگرین.
پێڤاژۆی بەرهەمهێنان، ئالنگاری و ڕێگاچارەکان
٧- ڕەوتی بەرهەمهێنانی پارچەیەکی مۆسیقایی لەم گرووپەی ئێوەدا چۆنچۆنییە؟
سەرەتا بەندە ئاوازەکان چێ دەکەم، پاشان، بەشێوەی نێت یاخود تۆمارکراو دەینێرم بۆ تۆمارگە. ئەنجا ڕێکخستن و تۆمارکردنەکەی دەست پێ دەکات و پاش ڕاهێنانی گۆرانیبێژەکان، بەرهەمەکە ئامادە دەکرێت و بڵاو دەکرێتەوە. هەڵبەت شایانی باسە کە زۆربەی بەرهەمەکانمان جیا لە تۆمارکردن لە تۆمارگە، لەسەر سەکۆ، بەشیوازی ڕاستەوخۆش پێشکەشی منداڵانی دەکەین.
٨- چ ئالنگارییگەلێک لە بەردەم بەرهەمهێنانی مۆسیقای منداڵ بە زمانی کوردی بوونی هەیە؟
گەورەترین کێشەی ئێمە نەبوونی سپۆنسەر و پشتیوانی ماڵییە. هەتا ئێستا سەرجەم تێچووەکانی گرووپەکە بۆ خۆم دابینم کردووە.
٩- هەتا ئێستا چ پڕۆژەگەلێکتان بڵاو کردۆتەوە؟
ئێمە هەتا ئێستا لەو ٣٥٠ ئاهەنگەی دروستمان کردووە ٢٠ بەرهەممان تۆمار و بڵاو کردۆتەوە. کاردانەوەی بەردەنگەکان، بەتایبەتی منداڵان، زۆر ئەرێنی بووە.
کاریگەریی مۆسیقا لەسەر گەشەکردنی منداڵ و داهاتووی ئەم بوارە
١٠- مۆسیقا چ کاریگەرییەکی لەسەر گەشەکردنی منداڵان هەیە؟
مۆسیقا کاریگەرییەکی قووڵی لەسەر گەشەی تێگەیینی، هەستەکی و کۆمەڵایەتی منداڵان هەیە. هونەر، خاسما، مۆسیقا و نواندن، ئامرازێکی بەهێزە بۆ فێرکردنی زۆربەی مانا و چەمکەکان بە منداڵان.
١١- ئایا هەتا ئێستا لەگەڵ پسپۆڕانی بواری منداڵان هاوکاریتان کردووە؟
بەڵێ، ئێمە لەگەڵ دەروونناسان و پسپۆڕانی بواری منداڵ هاوکاری دەکەین و لە وتار و توێژینەوە زانستییەکانیان بۆ بەرزکردنەوەی چۆنایەتی بەرهەمەکانمان کەڵک وەردەگرین.
١٢- دوورنوێنی داهاتووی گرووپەکە چۆن دەبینن؟
ئامانجی ئێمە دروستکردنی مۆسیقای منداڵە لە سەرجەم بوارگەلی فێرکاری و پەروەردەیی و مەعریفی لە ئاستی جیهانیدا. ئێمە دەمانەوێت دەنگی منداڵانی زاگرۆس بە گوێی جیهان بگەیەنین.
چراوۆک: سپاس بۆ ئەوەی کاتتان بۆ وڵامدانەوەی پرسیارەکانمان تەرخان کرد.
وەرگێڕ و هەڵەگر: ئەمیر تازیک
