ئێمە دوو جۆر ترسمان هەیە: ئەوترسانەی کە هەستیان پێ ئەکەین(بەرهەست) و ئەو ترسانەی کە هەستیان پێ ناکەین(دەرهەست). جۆری ترسە بەرهەستەکان وەکوو ترساندنی منداڵ لە سەگ، لە دەرزی و دکتۆر و لە شوێنەبەرزەکان و زۆر شتی‌تریش.
بۆچی منداڵانمان دەترسێن؟
جۆرەکانی ترس، هۆکار و چارەسەرکردنی
یادداشت: سارا ڕەسووڵی
هەڵەگر: هەژار حەسەنزادە
ئێمە دوو جۆر ترسمان هەیە: ئەوترسانەی کە هەستیان پێ ئەکەین(بەرهەست) و ئەو ترسانەی کە هەستیان پێ ناکەین(دەرهەست). جۆری ترسە بەرهەستەکان وەکوو ترساندنی منداڵ لە سەگ، لە دەرزی و دکتۆر و لە شوێنەبەرزەکان و زۆر شتی‌تریش. ئەو جۆرە ترسه دەرهەستانەی ئێمەی دایک و باوک لێی بێ ئاگاین، ئەتوانێ ترسی منداڵ لە تاریکی یان دێوەزمە ناشیرینەکان، یان مردنی دایک و باوک بۆ منداڵ وهتد... بێت. پێویستە ئێمە بزانین هۆکاری ئەو جۆرە ترسانە چیە و چۆنە لە ناو هزر و مێشکی منداڵان‌دا و ئاخۆ چارەسەرێکیان بۆ هەیە؟ یەکەم هۆکاری گرینگی ئەو ترسانە ئەوەیە کە منداڵ لە ڕاستینەی شتەکان بێ ئاگایە و زانیاری لەسەر جۆری ڕاستەقینەی ئەو شتانەی دەورووبەری نیە و دایک و باوک بە درووستی هەستەکان بۆمنداڵەکانیان ڕوون ناکەنەوە. دووهەمین هۆکار ئەتوانێ ئەوەبێت کە کاتێ منداڵ دەچێتە شوێنێک یان ناو قەرەباڵغییەکەوە، باری دەروونی باش نەبێت و یان هەستێکی جەستەیی ناخۆشی هەبێت. یەکێ لەهۆکارەکانی‌تر دەتوانێ جیاوازی دانان بێت لە نێوان مناڵی تازە لە دایک بوو لەگەڵ منداڵی گەورەتر.. هۆکاری‌تر دەتوانێ شەڕوئاژاوەی نێوان دایک وباوک و گیروگرفتەکانی ژیان و بنەماڵە بێت کە ئەمە بارێکی دەروونی زۆرناخۆش بۆمنداڵ درووست دەکات.. گڕینگ‌ترین هۆکاریش گاڵتەپێ کردنی دایک وباوکە بە منداڵەکەیان و پشت‌تێکردن و پشتیوانی نەکردنیەتی لە پەرەپێدانی تواناکانی و زۆرداری کردنە لە کار و خوێندن لە بوارێکی وا بۆخۆی حەزی لێی نەبێ. ئێمە هۆکارمان زۆرن بەڵام دام و دەزگاکانی خوێندن و زۆرێک لە مامۆستایان زانست و توانایی ڕوون کردنەوەیان نیە بۆ ئەوەی دایک وباوکان لەو بابەتە گرینگە تێ‌بگەێنن.. ڕەنگە بتوانین چارەسەرگەلێک بۆ ئەو هۆکارانە بدۆزینەوە و دەتوانین ئاماژە بە چەند خاڵێک بکەین: یەکەم ئەوەی لە لای منداڵ هۆکار وجۆری ترس و خۆفی نامۆ و نەزانراو و سەرچاوەیان دەستنیشان بکرێن و ڕوون کردنەوەیان لەسەر بدرێت.. بۆنموونە: ترس لە تاریکی. دایک و باوک کاتێک دەزانن منداڵیان ترسی لە خەوتن لە ژوورێکی تاریک هەیە نابێ ناچاری بکەن لە ژوورێک و بەتەنیا بخەوێ و دەبێ ئەو دایک وباوکە سەبر و تاقەتیان هەبێ و تا ماوەیەک لە کن خۆیان بخەوێنن هەتا منداڵەکە وردە وردە ڕادێ و سامی دەشکێ دەتوانێ و بۆ خۆی بەتەنیا بخەوێت.. باشتر وایە بێ‌بنەما بوونی ترس لە تاریکی بەجوانی و بەشێوەی چیرۆک یان هۆنراوە بۆ منداڵ شی بکرێتەوە. باشترین کاتیش بۆ وەرگرتنی بابەت بۆ منداڵ پێش خەوتنی شەوانەیە. بە شیکاری و چیرۆکی جوانەوە لەگەڵی بچینە ناو دڵی تاریکایی و هەتا باش پێی ڕادێت پشتگیری لێ بکرێ. ئەو منداڵەی بە زارۆکی دەبردرێ بۆ سەرەخۆشی و ئەو دیمەنی گریان و شین و لەخۆدانە دەتوانێ هەست بە نامۆیی و ترس لە مردن لە دڵ و مێشکی منداڵ‌دا درووست بکا. ئەندامەکانی تایبەتی لەشیان بۆ ڕوون بکرێتەوە و لەو بارەوە ئاگادارییان بدرێتێ و ئامادە بکرێن بۆ ڕووبەڕوو بوونەوەی لەگەڵ ئەو هەڵویستانەی لەوانەیە لە داهاتووی ژیان‌دا تووشی ببنەوە. ئاگاداری هەڵس‌وکەوت و هەڵوێستی هاوڕێکانیان بکەین بەرامبەریان خۆیان و فێریان بکەین چۆن لەکاتی پێویست‌دا بە شێوازێکی جوان و شایان بجوولێنەوە. هەتا دەکرێ نەهێڵین گیرۆدەی دنیای مەجازی ناو ئینتێڕنێت بێت و فێری بکەین بەشێوازی گونجاو و وەکوو سەرچاوەیەکی زانست چاو لەو جیهانە نوێ‌خوڵقاوە بکات و خولیا و ئارەزووەکانی لەسەر بنەمای جیهانی ڕاستی دامەزرێنێت نەک خەیاڵ و خەونی ناو دنیای مەجازی. مێشکی منداڵ وەکوو شریتێکی تۆمار وایە و هەموو کردار و وتارێکی تێدا تۆمار دەکرێ و هەر هەڵس‌وکەوت و قسەیەکی دایک و باوک دەتوانێ بنەمایەک بێ جا چ بە چاکە و چ بە خراپە بۆ داهاتووی زارۆیەکەی.
