از نخستین روزهای ورود کودک به محیط پیش‌دبستانی، از آن سلام‌های لبریز از حجب و تردید، تا روزهای پُرهیاهوی دبیرستان، کودکِ یادگیرنده در جست‌وجوی پاسخی برای پرسش‌هایی بنیادین است: آیا من به این جمع تعلق دارم؟ آیا پذیرفته شده‌ام؟ این پرسش‌ها، تنها پرسش‌هایی روانشناختی یا فردی نیستند، بلکه شالوده‌ی شکل‌گیری هویت اجتماعی، فرهنگی و تحصیلی دانش‌آموزان را می‌سازند.
بازگشت به دوران کودکی
عبدالله عزیزی
از نخستین روزهای ورود کودک به محیط پیش‌دبستانی، از آن سلام‌های لبریز از حجب و تردید، تا روزهای پُرهیاهوی دبیرستان، کودکِ یادگیرنده در جست‌وجوی پاسخی برای پرسش‌هایی بنیادین است: آیا من به این جمع تعلق دارم؟ آیا پذیرفته شده‌ام؟ این پرسش‌ها، تنها پرسش‌هایی روانشناختی یا فردی نیستند، بلکه شالوده‌ی شکل‌گیری هویت اجتماعی، فرهنگی و تحصیلی دانش‌آموزان را می‌سازند.
معلمان، این دغدغه‌های پنهان را با تمام وجود درمی‌یابند. آن‌ها چهره‌ی دانش‌آموزان را، حتی پس از سال‌ها، به‌یاد می‌آورند؛ زبان بدنشان را می‌فهمند و نگاه‌هایشان را می‌خوانند. برای آنان، این دانش‌آموزان نه فرزندان بی‌نام‌ونشان جامعه، بلکه همچون فرزندان خویش‌اند. معلمان، از خلال نگاه به کودکان، به خاطرات اوانِ کودکی خود بازمی‌گردند؛ گاه به دوران دوستی‌های ناب و درازمدت، و گاه به خاطرات تلخ و زخم‌خورده از نظام آموزشی‌ای که پاسخگوی فرهنگی آن‌ها نبود.
هر یک از ما، اگر اندک تأملی کنیم و به روزهای تحصیل خویش بازگردیم، با خاطراتی روشن یا تیره مواجه خواهیم شد؛ از ایام پیش‌دبستانی تا نوجوانی و بزرگسالی. اما این بازگشت، نباید سطحی و زودگذر باشد. لازم است با ذهنی بیدار و پرسشگر، در این خاطرات مکث کنیم و بپرسیم: چه چیزی از ما در مدرسه تقویت شد؟ چه چیزی سرکوب گشت؟ کدام بعد از وجود ما در سایه ماند؟ این تأمل، برخلاف آن‌چه به‌نظر می‌رسد، از جنس تجمل نیست؛ بلکه ضرورت کار تربیتی است.
متأسفانه بسیاری از معلمان، با وجود نقش بنیادینی که در شکل‌دادن به هستی دانش‌آموزان ایفا می‌کنند، خود را از این تأملات کنار می‌کشند. چه به‌مثابه معلم، چه مدیر یا مسئول اجرایی، عملکرد آنان – خواه ناخواه – از هویتشان رنگ می‌گیرد. چنان‌که پارکر پالمر (1997) تصریح می‌کند: «ما همان‌گونه که آموزش می‌دهیم، زندگی می‌کنیم.» معلم در کلاس درس، تنها محتوا را منتقل نمی‌کند، بلکه خویشتن را نیز عرضه می‌دارد. از همین رو، همان‌گونه که آموختن درباره دانش‌آموز و محتوای درسی مهم است، آموختن درباره خویشتنِ حرفه‌ای نیز حیاتی است.
